19. yüzyılda yaşamış bir uygur halk kahramanı ve şairi: sadir palvan

Doğu Türkistan toprakları, tarih boyunca birçok Türk kavminin yasadığı, değisik kültürlerin ve dinlerin bulustuğu merkezî bir bölge olmustur. Çesitli milletlerin mücadelelerine tanıklık eden bu bölge, Türk kültürünün olusması ve gelismesinde büyük bir öneme sahiptir. Tarihin en eski dönemlerinden beri bu coğrafyada yasayan Uygur Türkleri, bölgede yasanan bütün mücadelelerin, kültürel yapıların ve dinlerin içinde yer almıştır. Tarih boyunca olduğu gibi 19. yüzyılda da Doğu Türkistan topraklarında Çin-Mançu yönetimiyle Uygur Türklerinin mücadelesi devam etmistir. Bu mücadelelerde Gani Batur, Tömür Helpe, Mayimhan, Nozugum ve Sadir Palvan gibi kahramanlık gösteren kadın ve erkeklerle ilgili sözlü kültür ürünleri tesekkül etmistir. Bu mücadelelerde öne çıkan, hakkında efsaneler anlatılan ve halk siiri olusan tarihî kahramanlardan biri de Sadir Palvan'dır. Hayatının büyük bir kısmı sürgünlerde ve zindanlarda geçen Sadir Palvan hakkındaki tüm bilgiler, sözlü kültür anlatmalarına dayanmaktadır. Aynı zamanda yetenekli bir halk sairi de olan Sadir Palvan, siirlerinde Çinli yöneticilerle mücadelelerini, ailesi ve gençliğini ve Uygur Türklerinin bağımsızlığı ile ilgili düsüncelerini dile getirmistir. Makalemizde, ilk olarak Sadir Palvan'ın mücadelesi ve kahramanlığı hakkında olusan sözlü nesir yaratmalar, daha sonra da ona ait siirler yaratım ve aktarım, sekil, içerik ve işlev yönünden değerlendirilmistir.

Uygur ,

Sadir Palvan ,

Halk Kahramanı ,

East Turkestan lands have been a central place where many Turkish tribes have lived and where various cultures and religion have come together throughout the history. This area which had witnessed the struggles of many nations, has great importance in the formation and development of Turkish culture. Uyghur Turks took place in all conflicts, cultural structures and religions. As the same all through the history, the struggle between China-Manchu government and Uyghur Turks continued in 19th century. In these struggles, many oral cultural tale have been constituted about many women and men such as Gani Butur, Tömür, Helpe, Mayimhan, Nozugum and Sadir Palvan. Sadir Palvan is one of the historical hero who is famous with his conflicts and known in the legends with his great efforts. All of the information about Sadir Palvan whose great part of life was in exile and dungeon comes from the oral cultural descriptions. Sadir Palvan who is also a gifted folk poet, wrote mostly about struggles with Chinese ministers, his family, his youth and the independence of Uyghur Turks. In this essay, firstly, narrations about Sadir Palvan's struggle and bravery then the poems are evaluated in terms of its creation, passing on one generaion to another, its structure and function.

Uyghur, ,

Sadir palvan, ,

Folk Hero ,