Safevî devleti’nin güçlü melikesi hayrünnisa begüm (985-987/1578-1579)

III. Murad'ın emriyle 1578'de gerçekleştirilen İran seferinde ve Tatar şehzadesi Adil Giray'ın Safevîler tarafından katledilmesi meselesinde ismi öne çıkan şahsiyetlerden biri de Hayrünnisa Begüm'dür. Safevî tarihinin en güçlü ve en şöhretli kadınlarından biri olan Melike Begüm, eşi Muhammed Hüdabende'nin tahta geçişiyle birlikte kısa sürede yönetimde söz sahibi olmuş ve bu noktada kendisine "Yüce Taht"ın sahibi anlamında Mehd-i Ulyâ denilmeye başlanmıştır. Bir yılı aşkın bir süre devleti bilfiil yönetmiş, Azerbaycan seferine katılmak suretiyle savaş alanlarında dahi boy göstermiştir. Onun bu gözü karalığı, cesareti ve özgüveni bir süre sonra çevresindekileri de etkilemiş, Şah'ın ve devlet erkânının üzerinde nüfuz kurabilmesini sağlamıştır. Melike'nin iktidara düşkünlüğü, hırsı ve intikamcı kişiliği ise kısa süre zarfında kendisine muhâlif bir grubun teşekkülüne zemin hazırlamıştır. İktidarın ellerinden alınmasını hazmedemeyen bazı emirler şikâyetlerini önce Şah Hüdabende'ye iletmişlerdir. Tüm uyarılara rağmen Melike'nin hareme çekilmemesi üzerine bu defa isyan başlatmışlardır. Bu çalışmada Melike'nin kısa süren hâkimiyeti, devlet erkânı ile anlaşmazlıkları ve de katli hususunda bilgi verilecek, konu üzerinde tartışılacaktır.

Hayrunnisa Begüm ,

Melike ,

Safevî Devleti ,

Şah ,

Hükümet ,

Khayrunnisa Begum was one of the prominent figures in Iranian campaign which occurred under the command of Sultan Murad III in 1578 and the assassination of Adil Giray, the prince of Tatars, by Safavids. Malika Begum who was one of the most powerful and famous women in the history of Safavid Persia. Her husband, Muhammed Khudabende came to throne and she became powerful in government of the state and after that she was called "Makhdi Ulya" the "Owner of High Throne". In fact, Malika managed the Safavid State one year and a half. Besides she appeared in battle fields joining Azerbaijan campaign. Shah and high state officials are impressed by her courage, and self confidence and after a while she begun to control them. In short time an opposition group formed against her because of Melike's ambition, passion of the ruling and vindictive personality. Some of Amirs who didn't accept taken from their hands Safavid administration, reported firstly complains about Malika to Shah Khudabende. Despite all warning, Malika didn't retreat to harem and adversary Amirs began to rebellion. In this paper, information about Malika's short period sovereignty, conflicts between her and the officials of the state and her assassination will be given and discussion will be hold on the issue.

Khayrunnisa Begum, ,

Malika, ,

Safavid State, ,

Shah, ,

Administration ,