On the sources of sebâtü’l-âcizîn by sûfî allahyâr

Sûfî Allahyâr is one of the important poets of Chagatai literature lived in the 17th century and his work Sebâtü'l-Âcizîn which is written in Turkish the precious and widely read book. This book is very appreciated in Uzbeks, Turkmens and another Turkic groups live in the Middle Asia, besides has been used as a course book at primary schools. Sebâtü'lâcizîn can be considered as an example of Nasihatname genre (a piece of writing giving advices on religious issues), which comprises subjects on religion and sufism. Classical Turkish Literature generally based on religious information for instance, Qur'ân al-kerîm, Hadîth-i Sharîfs, creed and fiqh books and mystic (tasavvufî) sources. Turkish poets, appropriate with Classical Islamic Literature, especially at the beginning, generally affected by the Persian poets who were experienced in this genre and took them as reference for themselves. With impact of this tradition, we can find a lot of traces in Sebâtü'l-âcizîn comes from Persian Classical Literature poets. Also the verbal and nonverbal materials come from folk culture are nourishing Turkish poets and give them the national appearance. When we consider that sources, we can easily say Sebâtü'lâcizîn has got very precious cultural background. In this article, the cultural background is examined, the information about the persons who nourished Sebâtü'l-âcizîn, the work and the other sources were given and comparative examples were also given.

Chagatai Literature ,

Sufi Allahyar ,

Sebâtü’l-âcizîn ,

Mysticism (Tasavvuf) ,

Uzbek ,

Turkmen ,

Sûfî Allahyâr, Çağatay edebiyatının 17. yüzyılda yetişmiş önemli şairlerindendir. Sebâtü'l-âcizîn ise onun Türkçe olarak yazdığı çok okunan değerli bir eseridir. Bu eser, Orta Asya'da yaşayan Özbek, Türkmen ve diğer bazı Türk topluluklarında ilgi görmüş, ilk mektep talebelerine ders olarak okutulmuştur. Nasihat-nâme türüne dâhil edebileceğimiz bu eser, tasavvufla ilgili konuları ve dinî bilgileri ihtiva etmektedir. Klasik Türk edebiyatı alanında yazılmış eserlerin önemli ölçüde Kur'ân-ı Kerim, hadîs-i şerifler, fıkıh ve itikat ilmine dair eserler ve tasavvufî kaynaklar gibi dinî bilgilere dayandığı bilinmektedir. Klasik İslamî edebiyat geleneğine uygun olarak Türk şairleri, özellikle başlangıçta, genel olarak kendilerinden önce bu alanda kalem oynatmış Fars edebiyatına mensup şairlerden etkilenmiş, onları kendilerine örnek edinmişlerdir. İşte bu geleneğin de etkisiyle Sebâtü'l-âcizîn'de birçok Fars klasik şairinin eserlerinin izine rastlayabilmekteyiz. Yine halk kültürüne ait yazılı ve sözlü malzemelerin de Türk şairlerini beslediği ve onların eserlerine millî bir görünüm kazandırdığını belirtmeliyiz. Bütün bu kaynaklar göz önünde bulundurulduğunda, edebî değeri yüksek olan Sebâtü'l-âcizîn'in zengin bir ilmî ve kültürel alt yapısı bulunduğunu söyleyebiliriz. Makalede bu alt yapı irdelenmiş, Sebâtü'l-âcizîn'i besleyen şahıslar, eserler ve diğer kaynaklar üzerinde durulmuş, mukayeseli örnekler verilmiştir.

Çağatay Edebiyatı, ,

Sufî Allahyar, ,

Sebâtü’l-âcizîn, ,

Tasavvuf, ,

Özbek, ,

Türkmen ,