Molla mustafa şevkî başeski’nin rûz-nâmesi işiğinda saraybosna’da halk kültürü (1756-1805)

 Saraybosna, Balkan coğrafyasında önemli bir kültür merkezidir. Bosna-Hersek’in fethedilmesiyle birlikte kurulan Saraybosna, XVI. yüzyıldan itibaren Osmanlı-Türk kültürünün önemli bir kültür muhiti haline gelmiştir. İslam medeniyeti ve Türk kültürünün maddî, sözlü ve yazılı kültür unsurları Saraybosna’nın kültürel dokusunu oluşturmuştur. Geçmişten günümüze Saraybosna halkı ağırlıklı olarak Boşnaklardan teşekkül etmiştir. Halkı Boşnak olan ve Slavca konuşan bu Müslüman topluluk, Osmanlı döneminde Türkçeyi yazı dili olarak kullanmıştır. XVIII. ve XIX. yüzyılın başlarında Saraybosna’da yaşayan Molla Mustafa Başeski Boşnak olmasına rağmen eserini Türkçe yazmıştır. Molla Mustafa Başeski, 1756-1804 yılları arasında Saraybosna’da yaşanan olayları konu edindiği bir Rûz-nâme kaleme almıştır. Rûz-nâme; XVIII. yüzyıl Saraybosna tarihi, Türkçesi (yazı dili) ve folkloru için önemli bir kaynak eserdir. Bu çalışmanın amacı, Molla Mustafa Başeski’nin Rûz-nâmesi ışığında Saraybosna’daki halk kültürünü ele almaktır. Çalışmamızda; Rûz-nâme’deki esnaf eğlenceleri, kuşanma törenleri, halk eğlenceleri, inanışlar, atasözleri ve deyimler, yağmur duası geleneği tahlil edilmiştir. Rûz-nâme’de görülen Saraybosna’daki halk kültürü verimlerinin içerik, işlev ve davranış kalıpları açısından Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer merkezlerindeki (özellikle İstanbul) halk kültürü unsurlarıyla bütünlük gösterdiği tespit edilmiştir. Çalışmada ele alınan halk kültürü verimleri işlevsel metot ile değerlendirilmiştir.

Saraybosna ,

Rûz-nâme ,

Molla Mustafa Başeski ,

Sarajevo is an important cultural center in Balkan geography. Founded after the conquest of Bosnia and Herzegovina, Sarajevo has become an important cultural center of the Ottoman -Turkish culture since XVIth century. Material, verbal, and as well as written components of Islamic civilization and Turkish culture have moulded the cultural texture of Sarajevo. Until today, the population of Sarajevo have been consisted mainly of Bosniaks. This Muslim community, made up of Slav-speaking Bosnians, used Turkish as written language during the Ottoman period. Despite being a Bosnian, Molla Mustafa Başeski, who lived in Sarajevo between XVIIIth and early XIXth centuries in Sarajevo, wrote his works in Turkish. Molla Mustafa Başeski wrote Ruz-nama that mentions about the events that took place in Sarajevo between the years 1756-1804. Rûz-nâma is an important source text for the history of Sarajevo in the XVIIIth century, Turkish (written language) and folklore.The aim of this study is to discuss the folk culture in Sarajevo in the light of Mustafa Başeski’s Ruz- Nama. In this study, craftsmen celebrations, Kuşanma ceremonies (putting on a belt during a master ceremony according to ahi order) public amusements, beliefs, proverbs and idioms and the tradition of rain prayers will be analysed. It has been concluded that Folk culture returns in Sarayevo seen in Ruz-nama bear a consistency with other folk culture componets in other centers in the Ottoman Empire (especially in Istanbul) in terms of content, function and behaviour patterns. Folk culture returns discussed in this study have been evaluated through functionalist method.

Sarajevo ,

Rûz-nâma ,

Molla Mustafa Başeski ,