Istanbul’da bir sene birinci ay tandirbaşi adli kitapta yer alan masalin performans teoriye göre incelenmesi üzerine bir deneme

 Bu çalışmada, İstanbul üzerine eserler kaleme alan Çaylak lakaplı Mehmed Tevfîk’in (1843–1893), H 1299, (M 1882–1883) İstanbul’da Bir Sene Birinci Ay Tandırbaşı adlı kitapta yer alan masal metni incelenecektir. Çalışmanın amacı; Mehmed Tevfik'in derlediğini belirttiği, Türk folklor tarihindeki ilk masal derlemeleri arasında yer alabilecek bu metnin, masal araştırmalarımızdaki önemini vurgulamaktır. Mehmed Tevfik İstanbul folkloru bakımından oldukça önemli bir kaynak niteliği taşıyan eserinde yer verdiği masalı sözlü bir kaynaktan dinleyerek kaleme aldığını ifade etmektedir. İncelenecek masal, dil ve üslup bakımından yazılı kültür ortamında, yazılı bir eser olarak meydana getirilmiştir. Ancak Mehmed Tevfik, sözlü bir anlatıyı yazıya aktarmakla birlikte masalın; derleyicisi, icracısı, dinleyici kitlesi, icra ortamı, icracı ve dinleyici ilişkisi hakkında da çok önemli bilgiler vermiştir. Bu sebeple çalışmamızda masal metni, icra bağlamıyla birlikte derlenen sözlü verimlerin inceleme yöntemlerinden biri olan; metin, sözel doku ve bağlamın folkloru şekillendiren unsurlar olduğunu savunan performans teoriye göre incelecektir. Söz konusu masal, performans teorinin ilkelerine uygun olarak; kişisel boyut (anlatıcı/icracı), sosyal boyut (dinleyici/izleyici) ve sözel boyutu (anlatılan/metin) başlıkları altında irdelenirken; masaldan hareketle eski İstanbul halk kültürü hakkında da bazı tespitlerde bulunulacaktır. 

İstanbul Folkloru ,

(Çaylak) Mehmed Tevfik ,

Masal ,

Derleyici ,

Performans Teori ,

In this study, it will be reviewed a folktale in the book of a First Month Tandırbaşı of a Year in Istanbul by Çaylak Mehmed Tevfîk (1843–1893), H 1299, (M 1882–1883). The aim of this study is to show the importance of this folktale in Turkish folktale of folkloric history. Mehmed Tevfik told us he was compiled the folktale that it could be one of the first compiled folktale in the Turkish folk history. Mehmed Tevfik claimed that he compiled the folktale from a verbal source that has so much importance due to being of a source for Istanbul folk. The folktale was developed as a written art in a written cultural environment from the language and method side. Even that, Mehmed Tevfik used verbal source and made it as a written, but he provided us important information about the compiler, maker, listener, making environment, and relationship between listener and performer. Therefore, in our study we will review the subject according to the performance theory under the terms of the folktale text-verbal frame and connection. The above mentioned folktale will be reviewed according to the performance theory such as personal dimension (explainer-performer), social dimension (listener-watcher) and verbal dimension (story-text). Via the folktale we will try to tell out something about the old Istanbul folklore culture life. 

Istanbul Folklore, ,

(Çaylak) Mehmed Tevfik, ,

Folktale, ,

Compiler, ,

Performance Theory ,