Osmanlı ve avrupa\\\'nın iktisat politikaları üzerine karşılaştırmalı bir analiz (xiv. ve xv. asırlar)

Osmanlı ve Avrupa'nın XIV. ve XV. asırlardaki iktisat (maliye ve para) politikalarını konu edinen bu makalede, günümüz iktisat politikası araçları dikkate alınarak karşılaştırmalı analiz yöntemi benimsenmiştir. Türk İktisat Tarihi literatüründe direkt olarak bu konuya odaklanan mukayeseli analizlerin yeterince yapılmamış olması, bu çalışma için teşvik edici bir unsur olmuştur. Analiz sonuçlarına göre, Osmanlı'da toprak politikası -Avrupa'nın aksine- devlet mülkiyetine ve müdahalesine dayanmaktadır. Osmanlılar Mehmet II dönemine kadar vergi konusunda fazlaca müdahaleci davranmamış; birçok vergi muafiyetleri sağlamışlardır. Osmanlı'da kamu harcamalarının önemli bir kısmı vakıflar tarafından yapılmıştır. Avrupa'da ise Osmanlı'daki gibi teşkilatlı bir vakıf sistemi yoktur. Osmanlı Padişahları, piyasanın en riskli borçluları olan Krallar gibi sürekli biçimde bu yola başvurmamışlardır. Osmanlı'da para basma yetkisi -Avrupa'daki çok başlılığının aksine- sadece Padişaha aittir. XIV. ve XV. asırlarda iktisat politikalarına ilişkin farklılıkların daha çok siyasi sistem, toprak rejimi ve mülkiyet yapısı gibi sistemik ve yapısal özelliklerden ve ekonomilerin gelişme evrelerinden kaynaklandığı gözlenmiştir. Her iki toplumun benzer ekonomik şartlar, yapılar ve sorunlarla karşılaşmaları sebebiyle ortaya çıkan politika benzerlikleri ise şunlardır: Osmanlı'da vergilemenin kapsamı ve vergi tahsilâtının düzenliliği/düzensizliği Avrupa'da olduğu gibi büyük oranda geleneğe göre belirlenmiştir. Osmanlı ve Avrupa vergi sistemi, bölgeden bölgeye farklılıklar göstermiş ve Osmanlı vergilerinin birçoğunun Avrupa'da alınanlarla nitelik olarak benzeştiği görülmüştür. Ayrıca her iki ekonomide tağşiş yoluyla hazineye ek gelir sağlama yöntemi kullanılmış ve iaşe kaygısıyla taban ve tavan fiyat politikaları uygulanmıştır.

Maliye Politikası ,

Para Politikası ,

Osmanlı ,

Avrupa ,

This article focuses on the Ottoman and the European economic (fiscal and monetary) policies in the XIV and XV centuries by means of a comparative analysis. The lack of comparative analysis on this topic in the literature of Turkish Economic History has been the incentive factor for this study. According to the analysis, the Ottoman land policy differed from the Europeans by state ownership and state intervention. Until the reign of the Mehmet II, Ottomans did not intervene to the economy, especially on the field of finance and granted exemptions too. In the Ottoman Empire, a major part of the government expenditures were committed by awqaf while the similarly organized waqf establisments were not in place in Europe. As a sign of this policy, Ottoman Sultans did not become indebted to the loanable markets as the European Kings did. Contrary to Europe, only the Sultans had the prerogative of coining money in the Ottoman empire. In the XIV and XV centuries, differences between the economic policies of these two economies, are based on the systemic and structural features like political system, land regime and property structure as well as the economic development phases. Both societies introduced political similarities like defining the coverage of taxation and the regularity/irregularity of tax collection according to the traditions because of going through the similar economic contidions, structures and difficulties. The tax system in both societies differed from one region to another and a great of many taxes of these two economies were pretty much alike also. Besides, debasement policies and price ceilings and floors were common in either economy.

Fiscal Policy, ,

Monetary Policy, ,

Ottoman, ,

Europe ,