Işarî tefsiri yeniden düşünmek

İslâm düşüncesinin irfân boyutunun en önemli temsilcileri olan mutasavvıflar, Kur'an tefsirinde kendilerine has bir yorum tarzı geliştirmiş ve tefsir tarihi kaynaklarında buna işârî tefsîr denilmiştir. Sûfîlerin işârî tefsir ekolünü, diğer tefsir ekollerinden ayıran en belirgin fark, sûfî paradigmanın dayandığı düalist epistemoloji anlayışının etkisiyle Kur'ân'ın zâhir ve bâtın olmak üzere iki vechesinin bulunduğuna inanmaları ve onun bâtınının ancak ilâhî ma'rifete ermiş âriflerin keşfiyle elde edilebileceğini düşünmeleridir. Şu halde beyân ve burhân ekolünün mensupları, Kur'ân tefsirinde sahîh nakil ve sarîh aklı esas alırken, sûfîler bu ikisine bir de keşfi eklemişlerdir. Bu çalışmada, işârî tefsirin nasıl ve niçin ortaya çıktığı, bir yönteminin olup olmadığı, mevcut işârî yorumların ne şekilde yapıldığı, bu yorumların elde edilmesinde aklın rolünün ne olduğu ve bu bağlamda keşif-akıl ilişkisinin nasıl bir zemine oturtulması gerektiği, işârî tefsir ekolünün Kur'an'ın anlaşılmasına ve tefsir literatürüne olumlu ve olumsuz etkilerinin neler olabileceği sorularına cevap aranmış ve özetle şu sonuca ulaşılmıştır. İşârî tefsirin Kur'an'ın anlaşılması noktasında olumlu ve olumsuz olmak üzere iki etkisinden söz edilebilir. Olumsuz sonucu şudur: Oldukça subjektif bir mahiyete sahip olan bu yorumlar, zâhirî mananın önüne geçirilir ve ona alternatif olarak sunulursa Kur'an'ın manasının tahrifine kapı aralayacak derecede ciddi tehlikelere yol açabilir ve Kur'an her türlü spekülatif ve keyfî yoruma maruz kalabilir. Dolayısıyla işârî tefsirin de bir takım şartlara riâyet etmesi gerekir. Olumlu sonucu ise şudur: Bu yorumlar, Kur'an tefsirinin, salt lafzî/literal anlamın dar hudutlarında kalmaktan kurtulmasına, âyetlerin manalarında farklı ufukların ve derinliklerin keşfedilmesine vesile olabilir. Dolayısıyla zâhirî manaya muhâlif olmayan ve kendisini ona öncelemeyen işâretler, tefsire zenginlik, çok katmanlılık ve hareketlilik getiren; derinlik kazandıran yorumlar olarak değerlendirilebilir.

İşârî Tefsir ,

Tasavvufî Tefsir ,

Zâhir ,

Bâtın ,

İşâret ,

Sufīs, the most important representatives of mystical dimension of Islamic thought, have produced an exclusive way of interpretation of the Qur'an, which is called al-tafsīr al-ishāri. The most significant feature of the Sūfī exegesis of the Qur'ān, which distinguishes it from the other ways of interpretation, is the notion that there is an esoteric meaning of the Qur'ān in addition to the exoteric meaning, which can be discerned only by gnostics through divine inspiration. Thus, they add a third source, divine inspiration, to the other two sources of Qur'ānic interpretation: tradition and reason. In this work these following questions are tried to be answered: How and why did al-tafsīr al-ishāri begin? How are these esoteric interpretations made? Is there any kind of methodology that is used in al-tafsīr al-ishāri? What is t he r ole o f reasoning in these commentaries and what is the relation between divine inspiration and reasoning in this context? What are the positive and negative effects of al-tafsīr al-ishāri to understanding the Qur'ān and tafsīr literature? It is concluded that esoteric interpretaiton of the Qur'ān results in both major advantages and problematic drawbacks. The main disadvantage of such interpretation is that if the esoteric interpretation is given priority over exoteric interpretation, the Qur'ānic verses may be subject to a vast array of arbitrary and speculative interpretation and distortion of their meanings. Therefore, these interpretations must meet certain conditions. On the other hand, its greatest advantage is that Qur'ānic interpretations do not become limited to literal meanings alone, but rather, have the possibility and flexibility of discovering new horizons and depths of meaning. Therefore, the esoteric interpretations which do not claim priority over exoteric interpretations and do not contradict them, can be considered as wealth and depth in tafsīr literature.

Sufī İnterpretation, ,

Esoteric Interpretation, ,

Sufī Hermeneutics, ,

Tafsīr ,