“chıldren’s rıghts” accordıng to prımary school students

İçinde bulunduğumuz yüzyılın gündemini meşgul eden konulardan biri de hiç şüphesiz insan hakları sorunudur. İnsanın temel haklarından birisi, kendi haklarını bilme hakkıdır. Kişilerin, haklarının farkında olmaları, bu hakları kullanma ve korumayı istemeleri, haklarının neden korunması gerektiğinin bilincine varmaları ancak alacakları eğitimle gerçekleşir. Bu nedenle insan haklarının gerektiği şekilde öğretilmesi için eğitimin önemi büyüktür. Türk milli eğitim sisteminin genel amaçlarından birisi de insan haklarına karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar yetiştirmektir. Öğrencilerin ilköğretim döneminde haklarını bilen bireyler olarak yetişmesi geleceğin iyi vatandaşlarının şekillenmesinde temel oluşturacaktır. Okullarda çocuk hakları konusunda programlı bir şekilde öğretim yapılması gerekmektedir. Temel eğitimde yer alan dersler içerisinde sosyal bilgiler dersi, genel amaçları itibariyle çocuk hakları eğitiminin planlı, programlı şekilde yürütülebileceği bir derstir. Öğrencilerin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak yetişmesi beklenen idealdir. İlköğretim dönemindeki öğrencilerin kendi haklarına yönelik algılarını ortaya koymak bu nedenle önem arz etmektedir. Bu noktada araştırmanın amacı, ilköğretim öğrencilerinin çocuk haklarını nasıl algıladıklarını ve bulundukları ortamlarda bu haklarını nasıl kullandıklarını tespit etmektir. Bu araştırma, 2011- 2012 eğitim öğretim yılında Ankara merkezde tespit edilen üç ilköğretim okulunun 6. ve 7. sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Araştırmada sınırlı sayıda okul kullanıldığı için araştırma sonuçları ile ilgili bir genelleme yapılmayacaktır. Okulların seçiminde uygun / elverişli örneklem yöntemi kullanılmıştır. Çalışmaya üç farklı okulun 6. ve 7. sınıflarında öğrenim gören toplam 120 öğrenci katılmıştır. Araştırmada öğrencilere çocuk hakları sözleşmesinden yararlanarak haklarına yönelik algılarını tespit etmek amacı ile 10 adet açık uçlu soru sorulmuştur. Öğrencilerden ayrıca “Çocuklar ………………….hakkına sahiptir” cümlesini tamamlamaları ve bu hakkı gösteren bir afiş hazırlamaları istenmiştir. Öğrencilerin hazırladıkları afişlerin değerlendirilmesi için bir değerlendirme ölçeği kullanılmıştır. Betimsel tarama modelinin benimsendiği bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri doküman analizi ve betimsel analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde öğrencilerin çocuk haklarına yönelik algılarının oyun, eğlence, eğitim, yaşama ve düşüncelerini ifade etme özgürlüğü üzerine yoğunlaştığı görülmüştür. Öğrencilerin, çocuk haklarını insan hakları çerçevesinde düşündükleri, bu nedenle insanların hakları varsa çocuklarında hakları olması gerektiği görüşünde oldukları tespit edilmiştir. Öğrencilerin haklarını en fazla aile ortamında kullanabildikleri, okul ve arkadaş ortamında ise haklarını kullanma imkânının daha sınırlı olduğu görülmüştür. Ayrıca öğrenciler aile içinde büyütülme, bakılma, korunma, sevilme haklarının olduğunu ifade etmişlerdir. Devletten ise oyun, eğlence ve eğitime yönelik haklar ile aile gelirinin artması hakkı talep etmektedirler. Öğrenciler her çocuğun eğlence, oyun, eğitim, yaşama, özgürlük, korunma, kirlenme hakkına sahip olduğunu söylemişler, özellikle eğlence ve oyun haklarının aileleri tarafından ellerinden alındığını belirtmişlerdir. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin özellikle eğlenceye ve oyuna yönelik haklar konusunda çok duyarlı oldukları ancak Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer alan korunma, eğitim, özgürlük, düşünce, yaşama vb. haklar konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıkları söylenebilir. Sonuç olarak, çocukların haklarını kullanabilmeleri için öncelikle haklarından haberdar olmaları gerekir. Bu doğrultuda temel eğitimin ilk yıllarından itibaren insan hakları eğitiminin üzerinde titizlikle durulmalı, yaş gruplarına göre hazırlanmış etkinlikler ile çocuklar hakları hakkında bilgilendirilmelidirler. Bunun yanı sıra aile katılım çalışmaları ile aileler de sürece dahil edilmeli, çocukların da bir takım haklara sahip oldukları, özellikle eğlence ve oyunun da çocuğun temel bir ihtiyacı olduğu hususunda bilgilendirilmelidirler.