Fahruddîn er-râzî ve necmüddîn el-kazvînî’nin zihnî varlığa ve bilginin tabiatına yaklaşımları

Varlık mertebeleri, İslâm felsefesinde sadece ana konular arasında değerlendirilmez, aynı zamanda en problemli meseleler arasında yer alır. Düşünce tarihinde, hem felsefeciler ve hem de kelamcılar bu mevzuda düşüncelerini ortaya koymuşlardır. Meşhur kelamcılardan olan Fahruddin er-Râzî, filozofların savundukları sistemi eleştirir ve filozofların kabul ettikleri zihnî varlığın epistemolojik statüsünün zayıflığını ispatlamaya gayret gösterir. Ünlü mantıkçı ve felsefeci Necmuddîn el-Kazvînî, bu konuda Râzî'yi destekler. Zihnî varlığın harici varlığa indirgenebileceğine dair kelamcıların ka-naati, eleştirinin özünü oluşturur. Eğer zihnî varlık haricî varlığa indirgenebiliyorsa, o zaman, gerçek anlamda zihni varlığın ontolojik statüsü yok demektir. Zihnî varlığın ontolojik statüsü olmadığına dair kelamcıların bir başka temel gerekçesi ise, zihnî varlıkla haricî varlık arasında tam bir uyumun olmamasıdır. Neticede, kelamcıların, hem akla ve hem de harici varlığa verdikleri önem dikkate değerdir. Fakat Râzî ve Kazvînî zihinsel varlık meselesinde, ünlü kelamcı ve sufi, Gazâlî'nin etkisi altında kalmış görünmektedir. Gazali tümeller konusunda filozofları eleştirir ve tümelleri zihnin kurgusal varlıkları olarak değerlendirir. Gazâlî'nin etkisi altında olan Fahruddîn er- Râzî, zihnî varlıktan ve filozofların varlığın bu modu ile oluşturdukları bilgi kuramından şüphe duyar. Ke-lamcıların kanaatinin doğru olup olmadığı tartışmaya açıktır. Çünkü, zihnî varlık olmaksızın bizler, şahsiyetimizin şuuruna dahi varamayız. Bu manada, zihnî varlık, çıkış noktamız olmaktadır. Bu bağlamda, kelamcıların hatası, ontolojik bir problemi epistemolojik bir problem olarak değerlendir-melerinden kaynaklanmaktadır.

Razi ,

Kazvini ,

İslâm Filozofları ,

Zihinsel Varlık ,

Harici Varlık ,

Bilgi ,

Tümeller ,

The stages of existence are not only one of the major topics in Islamic Philosophy, but also take place between the most problematic issues. Both philosophers and theologians stated their thoughts about this subject in the history of thought. Fakhr al-Dîn al-Râzî, who is one from the famous theologians, criticizes the system that the philosophers defend, and endeavores to demon-strate the weakness of the epistemological status of the mental existence that the philosophers accept. Najm al-Dîn al-Qazwînî, who is a famous logician and philosopher, supports al-Râzî in this issue. The opinion of theologians about that mental existence can be reduced into the external existence constitutes the core of criticism. This means that if the mental existence can be reduced into external existence, then, there is no ontological status of the mental existence in the real meaning. Another main reason of theologians regarding that there is no ontological status of the mental existence, is that there is no a complete correspondence between the mental existence and the external one. Eventually, the importance that theologians gave both the intellect and the exter- nal existence is remarkable. But, at the problem of the mental existence, it seems that al-Râzî and al-Qazwînî were under the effect of al-Ghazâlî, who was the famous theologian and sufi. Ghazâlî criticizes the philosophers in the subject of the universals and evaluates the universals as the fictional existences of the mind. Fakhr al-Dîn al-Râzî under the effect of al-Ghazâlî, suspected the mental existence and the epistemology which the philosophers constituted by this mode of the existence. Whether this opinion of theologians is right or not, it is open to discuss. Because we can not even arrive to the conscious of our personality, without the mental existence. The mental existence, in this meaning, is our starting point. In this context, the falsity of the theologians arises from their evaluating the ontological problem as an epistemological one.

Al-Râzî, ,

Al-Qazwînî, ,

Islamic Philosophers, ,

Mental Existence, ,

External Existence, ,

Knowledge, ,

Universals ,