Osmanlı topraklarında hukuki statü arayışı ve varlık mücadalesinde amerikan kurumları

Amerikan misyonerlerinin 19.yy. baslarında Osmanlı ülkesine gelmesiyle birlikte pek çok Amerikan dini, eğitim ve hayır kurumu açılmıstır. Bu kurumlar kapitülasyonların sağladığı ayrıcalıklardan faydalanarak faaliyet alanlarını genisletmislerdir. Denetimsiz olarak çoğalan bu kurumlara, çıkarılan bazı kanunlarla düzenleme getirilmeye çalısılmıstır. Ancak 1901 tarihli Osmanlı-Fransız anlasmasıyla Fransız kurumlarına bazı ayrıcalıkların tanınması diğer devletlerin de bu yönde taleplerine sebep olmustur. Bu doğrultuda 1907 yılında Osmanlı Devleti ile ABD arasında benzer bir anlasma yapılmıstır. Fakat bu çok uzun soluklu olmamıstır. Nitekim 1914 yılında Osmanlı’nın tek taraflı olarak kapitülasyonları kaldırması ve 1917’de ABD ile diplomatik iliskileri kesmesi ABD’yi bir takım arayıslara sevk etmistir. Bundan sonraki süreç Amerikan kurumları için bir var olma mücadelesine dönüsmüstür. Amerikan Misyoner Örgütü Amerikan kurumlarının çıkarlarının korunması ve uluslararası bir platformda garantilenmesi için bir dizi girisimlerde bulunmustur. Bu konu 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlasması’nda yeni ve bugünkü statüsüne kavusturulmustur.

Osmanlı İmparatorluğu ,

Amerikan Kurumları ,

Amerikan Misyoner Örgüt ,

I. Dünya Savası ,

The Ottoman Empire ,

In the beginning of the 19 th century, a lot of American religious, educational and charitable institutions were established right after American missioneries came to the Ottoman land.These institutions expanded their work areas by using the privileges which Capitulations provided to them. Some regulations were tried to be put into force in order to control these institutions growing in number without any kind of Ottoman supervision. However,1901 Ottoman-Frenc agrement by which Frenc institutions were given some privileges caused other states demand in the same way. In this context, a similar agreement were made between the Ottoman State and the USA. Yet, this did not last for a long time. The Ottoman State cancelled the Capitulations with the decision taken by only Ottoman State itself and cut off all diplomatic relations with the USA and this situation led the USA to search new ways. The following process became a struggle for American institutions to protect their existence and privileges in the Ottoman country. American Board of Commissioners for Foreign Missions made a series of attempts to protect and guarantee the interests of American institutions on an international platform. This issue was given its new and present states with Lozan Agreement, July the 24 th, 1923.

American Board of Commissioner for Foreign Missions ,

World War I ,

American Institutions ,