Haricî hukuku

Bu çeviri, Joseph Schacht'ın The Origins of Muhammadan Jurisprudence (London 1979) (İslam Hukukunun Kaynakları) adlı eserinin Khârijî Law başlıklı 8. bölümünün çevirisidir. Schacht (Şaht) iki sayfalık bu bölümde Haricîlerin hukuk doktrinini/ öğretisini özet olarak tanıtmaya çalışmıştır. Ancak bazı ayrıntılara da girmiştir. Bu cümleden olarak Schacht, Haricîlerin hukuk görüşlerinin de Sünnî hukuk ekollerinin görüşlerinden çok farklı olmadığına işaret etmiş ve Haricîlerin İbâdiye kolunun hukukî görüşlerini, Sünnî hukuk ekollerinin görüşlerinden türettiklerini iddia etmiştir. Schacht, Haricîlerin kendilerinden olmayanları kafir sayan, onların canlarını ve mallarını mubah gören katı görüşlerine değinmemiştir. Gerçi Haricîlerin çokça bilinen bu görüşleri İbâdîler tarafından kısmen yumuşatılsa da, genel Haricî ruhunun her devirde başka gruplar içinde de taraftar bulduğuna, kendi grubundan olmayanlara her türlü haksızlığı mubah görenlere rastlanabilir. Buna mukabil Haricîlerin çağımız için önemli görüşleri de vardır. Örneğin Haricîlere göre, Mu'tezile'nin de paylaştığı üzere, Müslüman toplumda devlet başkanının Kureyş'ten olması şart değildir, halk tarafından seçilmesi gerekir. Bu hususta Eş'arî'nin (ö.324/936) Makalat'ında ve Mes'udî'nin (ö.346/957) Mürucü'z-Zeheb'inde vb. eserlerde bilgi vardır, ancak Schacht, Haricî hukuku başlıklı bu yazısında kaynak olarak Eş'arî'nin Makalat'ına birkaç defa atıfta bulunmakla birlikte onda yer alan Haricîlerin devlet başkanı seçimiyle ilgili geçen görüşlerinden hiç bahsetmemektedir. Bu tip eksikliklere rağmen Schacht'ın Haricî hukuku, özellikle de İbâdî hukuku hakkında ileri sürdüğü görüşler, Mukayeseli mezhepler hukuku açısından önemlidir ve daha geniş olarak tartışılmaya değerdir. Bunları kısa tahlil ve değerlendirme olarak belirttikten sonra çeviriye geçebiliriz.

,

Haricî ,

Hukuk ,

İslam Hukukunun Kaynakları ,