Musiki’nin mebadi-i riyaziyesi (matematiksel esasları)

Türkçe müzik nazariyatının oluşum devresi olarak kabul edilen XV. yüzyıldan bugüne kadar pek çok nazariyat kitabı yazılmıştır. Ancak, yazılan bu kitapların bazıları aralıklar, oranlar, tel bölünmeleri gibi matematiksel alanda yoğunlaşan ses sisteminin önemli konularına yer verirken bazıları ise bu konulara hiç girmeyerek müziğin daha çok uygulamaya yönelik kısmı üzerinde durmuşlardır. XV. yüzyıl kaynaklarının bir kısmında ağırlıklı olarak ele alınan ses sistemleri konusu daha sonraki yüzyıllarda eski önemini kaybetmiş ve nazariyat kitapları icraya yönelik açıklamalara daha çok yer verir olmuşlardır. XX. yüzyıl başlarında yazılmış olan Rauf Yekta’nın “Türk Mûsikîsi Nazariyatı” ile yüzyıllar boyunca ihmal edilmiş olan Türk müzik nazariyatı alanı yeniden önem kazanmış ve Yekta bu alanda bir dönüm noktası olarak Türk müzik tarihine geçmiştir. Ancak, yazdığı eserlerin eski Türkçe olması, günümüz araştırmacılarının bu kaynaklardan yararlanamamasına neden olmaktadır. Aşağıda sadeleştirilmesi yapılan metin, kuramcının "Türk Mûsikîsi Nazariyâtı (Mahmud Bey Matbaası, İstanbul, 1924) adlı eserinin üçüncü bölümüdür. Esasen on bölümden oluşan bu eserin giriş bölümünde, mûsikînin bir sanat dalı olmasının yanı sıra bilim dalı olduğunun da unutulmaması gerektiği vurgulanmıştır. Birinci bölümde mûsikînin tarifi, nazariyesinin oluşturulması, fizik ve matematikle ilişkisi üzerinde duran Yekta, ikinci bölümde sesin duyulması, özellikleri, yayılması, rezonans, akustik gibi konulardan, üçüncü bölümde ise aralıklar ve oranlardan bahsetmiştir. Batı mûsikîsinin belirli kural-kuramlarla öğretildiğinin, Doğu mûsikîlerinin ve Doğu mûsikîsinin bir dalı olan Türk mûsikîsinin ise dayandığı kuralları açıklayan bir eser olmadığının anlatıldığı eserin dördüncü bölümünde, mûsikî ilminin gelişmesi için nazariyatının araştırılması ve incelenmesi gerektiğini bu amaçla da Darü’l Elhân’a önemli görevler düştüğü vurgulanmıştır.

,

Musiki’nin ,

Mebadi-i Riyaziyesi ,

Matematiksel Esasları ,