Niyâzî-i mısrî´nin tevhîdindeki tasavvufî kelime örüntüsünün yorumu ve şiirin tahlili

Bir edebiyat terimi olarak tevhid, Allah’ın varlıgı, birligi ve yüceliginden bahseden nazım türüdür. Tevhidler, genelde kaside nazım sekliyle yazılır. Kasidelerde esas olan övgüdür. Medih ve hamd duygusunu dile getirmek için, sair, siirine önce tevhidle baslar. Tevhid türü, İslamiyetin kabûlünden sonra, klasik Türk edebiyatı manzum eserlerinin vazgeçilmez konularından biri olmustur. Sairin övgüyle söz ettigi ve yücelttigi en degerli varlık Allah’tır. Sair, bilinçli bir sekilde yaratıcıyı överek siire baslar. Sonra tedricen diger sevgilileri de överek siirlerine devam eder. Klasik edebiyatımızın manzum eserlerini anlamak, sairlerin siirlerini yorumlamak için önce onların inanç dünyasını ve felsefesini ögrenmek gerekir. Tevhid türü; hem sairin fikrî hayatını, hem yazıldıgı dönemin yasantılarını, hem de o dönemde olusan edebiyatın kıymet hükümlerini yansıtan edebî metinlerin basında gelmektedir. Bu çalısmada, 17. yüzyıl tekke tasavvuf edebiyatının önemli sahsiyetlerinden biri olan Niyazi-i Mısri’nin tevhit türündeki siiri üzerinde durulmaktadır. Önce Niyazi-i Mısri’nin hayat hikâyesine kısaca yer verilmektedir. Özellikle tasavvufî perspektiften bakılarak tevhid nedir? Sorusuna cevap aranmaktadır. Türk edebiyatında tevhidler konusunda yapılan arastırmalar incelenmekte ve bunlar arasında Mısrî’nin tevhidinin yeri ortaya konulmaktadır. Sonra, Niyazî-i Mısrî’nin tevhid siiri sekil ve içerik yönünden incelenmekte, inceleme sonucunda eserle ilgili degerlendirmeler yapılmaktadır. Buna göre; mutasavvıf bir sair olan Mısrî, yazdıgı siirde, tasavvuf felsefesinin temelini olusturan varlıgın birligi inancını sorgulamaktadır. Sair, bu siirde mülk ve melekût âlemini mütalaa etmektedir. O, evrendeki zahiri ikilemlerin ve zıtlıkların sırlarını kesfettigini, celâlî ve cemâlî tecellileri müsâhedeyle ikilikten kurtulup, birlikteki lezzeti tattıgını, kendine has bir tarzda ifade etmektedir.

Kesret (Çokluk) ,

Vahdet (Birlik) ,

Karşıtlık ,

Birliğin Kaynağı ,

Allah’ın Sıfatları ,

Tecelli (Yansıma) ,

Müşahede ,

Abundance (Kesret) ,

Unity (Vahdet) ,

Opposite ,

Source Of Unity ,

As a literature concept tevhid is a type of verse that mentions the being, unity and greatness of Allah. Tevhids in general are written in the form of kasida. Praise is the essence of kasidas. In order to express praise and thanksgiving feelings the poet starts his poem with tevhid. After the acceptance of Islam, tevhid became one of disposable topics of classic Turkish literature verse works. Allah is the most praised and glorified existence by the poet. The poet consciously starts the poem by praising the creator. Later, gradually he continues the poem by praising the other lovers as well. In order to understand the verse works of our literature and interpreter them it is a priority to learn their belief world and philosophy. Tevhid type is a leading literature text that reflects the thinking life of the poet, the life during which the poem was written, as well as the value judgments that formed at that time. In this study, as one of the important personality of 17. century tekke Sufism Niyazi-i Mısri’s tevhid type poet is elaborated. First Niyazi-i Mısri’s life is given briefly. An answer is sought especially from the Sufism perspective of what is tevhid? Tevhid studies in turkish literature are examined and the place of Mısri’s tevhid among these is revealed. Later, Niyazi-i Mısri’s tevhid poem is examined in terms of form and content and after the examination assessments related to the work are made. According to this, as a poet of sufism, he questions the unity of being that constitutes the base of sufism philosophy. The poet, in this poem, ponders property and melekut worlds. He expresses in his own way the exploration of obvious dilemmas and opposites, the emancipation from dilemma through observation of celali and cemali and tasting the flavor of unity.

Allah’ Attributions ,

Reflection ,

Observation ,