Ii. abdülhamid döneminde diyarbekir vilayetinde yabancı okulların denetlenmesi çabaları ve ermeni milliyetçiliğinin yayılışı

Osmanlı Devleti’nin birçok vilayetinde oldugu gibi, Diyarbekir’de de özellikle 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren yabancı devlet okulları ile azınlık okullarının açılısında büyük bir artıs gözlendi. İlk zamanlarda bu duruma kayıtsız kalan ve hatta zaman zaman bu okullara parasal destek veren Osmanlı Devleti, 1890’dan itibaren sıkı bir denetim uygulamaya çalıstı. Osmanlı Devleti’ni böyle bir yola sevk eden temel sebep, birer fesat ve kıskırtma merkezi haline gelen söz konusu okulların açılıs ve faaliyetlerinin, yabancı devletlerin himaye ve destegi nedeniyle engellenememesi idi. Yabancı okulların açılısını durduramayan Osmanlı Devleti, Diyarbekir vilayetinde sayıları günden güne çogalan yabancı ve azınlık okullarını, diger bölgelerde oldugu gibi, ruhsatname verme, ders kitaplarının denetimi, Osmanlıca muallimi tayini ve mekteplerin yıllık genel teftisi gibi çesitli yöntemlerle denetlemeye çalıstı. Ancak, Çüngüs Ermeni Mektebi, Tasnaksütyun Ermeni Mektebi ve Mardin Protestan Mektebi gibi pek çok okulda sözü edilen zararlı faaliyetler tam olarak önlenemedi. Bu durum, 1895 yılında, yurdun bir çok yerinde oldugu gibi, Diyarbakır’da da genis çaplı bir Ermeni isyanının ortaya çıkmasına büyük ölçüde zemin hazırlamıstır.

Osmanlı Devleti ,

Yabancı Okullar ,

Azınlık Okulları Diyarbakır(Diyarbekir) ,

Çüngüş ,

Mardin ,

Ermeni ,

Protestan ,

Ruhsatname ,

Ottoman State ,

Foreign Schools ,

Minority Schools ,

Diyarbakır (Diyarbekir) ,

Çüngüs ,

As in many provinces of Ottoman States, a great increase was observed in opening of foreign schools and minority schools in Diyarbekir especially dating from second half of the 19th century. Ottoman State; which was different to this situation in the beginning and even gave material support to these schools; tried to apply strict inspection dating from 1890. The main reason which made the Ottoman State to act in this way was the opening and activities of these schools that had become center of mischief and provocation could not be prevented because of patronage and support of foreign countries. Ottoman State, which was not able stop the opening of foreign schools, tried to control foreign and minority schools of the numbers increased day by day in Diyarbekir province by various methods like giving license, checking course books, appointing teachers of Ottoman Turkish and general annual inspection. But these harmful activities mentioned in a lot of schools like Çüngüs Armenian School, Tasnaksütyun Armenian School and Mardin Protestant School could not be prevented. This situation has prepared background on a large scale to appear widespread Armenian rebellion in Diyarbakır like a lot of places in native country.

MardinArmenian ,

Protestant ,

Licence ,