Tanrı ve kötülük: kelâmî düşünce geleneğinde kötülük problemi üzerine bazı değerlendirmeler

Bu çalışma, kelâm ekollerinin kötülük terimine temel yaklaşımlarını incelemeyi ve analiz etmeyi amaçlamaktadır. Klâsik kelâmcılar evrende kötülükleri tabiî ve ahlâkî diye iki kategoriye ayırmaktadırlar. İslâm kelâmında kötülük problemine müstakil bir başlık ayrılmamıştır. Fakat kötülük kavramı ile ilgili çözümlere kelâmî konular arasında dağınık bir biçimde tesadüf edilmektedir. Bütün kelâmcılar, müşterek olarak, bir yandan Allah’ın dış âlemde kötülük fenomenlerine müsaade ettiği kanısındadırlar, öte yandan anılan probleme ilişkin iyimser bir yaklaşım sergilerler. Mu‘tezile’ye göre, Allah’ın, kulları için en uygun olanı yaratması zorunludur. Bu bağlamda Mu‘tezile’nin ilgili sorunu daha çok ilâhî adâlet ışığında tartıştığı oldukça dikkat çekicidir. Hatta Mu‘tezile kelâmcıları, evrendeki doğal kötülükleri mecâzen kötülük olarak değerlendirmektedirler. Bu öğretiye karşılık, Eş‘arîler kötülük meselesini mutlak kudret ve hakimiyet doktrini ekseninde ele alıp çözümlemektedirler. Cebriye ve Eş‘arîlerin aksine, Kaderiye, Mu‘tezile ve bir ölçüde Mâturîdîlerin bireysel ve toplumsal yaşamdaki ahlâkî kötülüklerle başa çıkma konusunda çok daha gerçekçi ve duyarlı hareket ettikleri görünmektedir. Sonuç olarak, İslâm kelâmcılarının hem ahlâkî hem de doğal kötülük meselesi ile ilgili görüş ve çözümlerinin, günümüzdeki bilimsel veriler ve gerçekler ışığında yeniden gözden geçirilmesi ve iyileştirilmesi gerektiğini söylemek mümkündür.

Kötülük türleri ,

Hikmet ,

İlâhî adalet ,

Mutlak kudret ,

İyimserlik ,

Haklılaştırma ,

Haksızlık ve acı ,

Kinds of evil ,

Wisdom ,

Divine justice ,

Omnipotence ,

This paper is to aim at examining and analysing the main approaches of theological schools to the term evil. The classical theologians separate evils into two categories in universe: natural and ethical. The independent title wasn’t devoted to problem of evil in Muslim Theology. But solutions about the concept evil is scatteredly met among theological issues. All Muslim theologias unamiously think that God permitted phenomenona of evil in real world one hand, and they set forth an optimistical approach to that problem on the other. According to Mu‘tazilah, it is duty incumbent on God to act optimum (al-aslah) for servants. In this context, it is very interesting that Mu‘tazilites had argued this problem in the light of divine justice. Even, Mu‘tazilite thelogians regard natural evils as metaphorically evils in universe. In contrast with this teaching, Ash‘arites deal with and solve question of evil on pivot of doctrine of absolute omnipotence and sovereignity. Contrary to Jabriyyah and Ash‘arites, it is appears that Kadariyyah, Mu‘tazilah, and in part Mâturîdites behaved about coping with ethical evils in life of individual and community very realistically and sensitively. Consequently, it is possible to say that opinions and solutions about both ethical and natural evils must be revised and improved in the light of contemporaneous data and realities.

Optimism ,

Justification ,

Wrongdoing and pain ,