“öteki”ni tanımlama bağlamında mu’tezile’nin sünnî okunuşu

Ehl-i Sünnet âlimleri, Vâsıl b. Ata’nın, Hasan el-Basrî’nin meclisinden ayrılmasıyla Mu’tezile’nin bir mezhep olarak ortaya çıktığını iddia ederler. Bu iddiaya göre Hasan el-Basrî ilk Mu’tezile mensuplarını meclisinden kovmuş ve bu tarihten sonra “Mu’tezile” adı, Müslümanların genel görüşünden kopma anlamında tahkîr veya yergi ifade etmiştir. Sünnî âlimler, Mu’tezile’nin ilk dönem kargaşa ortamında tarafsız tutumlarıyla bilinen “İlk Mu’tezile” ile hiçbir bağlarının bulunmadığını da söylerler. Yine Sünnî âlimler, Mu’tezile’yi “kaderci” olarak nitelendirerek bu kesimin İslâm ümmetinin Mecusîleri olduklarını söyledikleri gibi, sahabeden İbn Ömer ve tabiîn devrinin ünlü âlimi Hasan el-Basrî’nin Mu’tezile’nin öncüleri olmadığını da iddia ederler. Bu savlarıyla Ehl-i Sünnet âlimleri, Mu’tezile’nin ismine yönelik maksadını aşan tanımlamalarda bulunmuşlar, bu da Mu’tezile isminin hak etmediği bir anlamı anımsatıp çağrıştırmasına, bu fırka mensuplarının ise sahiplenmedikleri fikirlerle itham edilmesine neden olmuştur. Bu makalede çoğunluğunu Eş’arîlerin oluşturduğu Ehl-i Sünnet âlimlerinin, teolojik yönünden ziyade, Mu’tezile’nin esas bünyesine, ismine, kısacası özüne yönelik konulara ilişkin ön yargılı, kasıtlı veya bilinçli değerlendirmeleri saptanmaya çalışılmış, böylece Mu’tezile isminin nasıl ve ne ölçüde saptırıldığına dair bir ışık tutulması amaçlanmıştır.

Mu’tezile ,

Eş’arîlik ,

İlk Mu’tezile ,

Mihne ,

Tanımlama ,

Mutazilah ,

Ash’ariya ,

The Sunni (Orthodox) scholars claim that upon Vâsıl b. Ata’s forsaking circle of Hasan al-Basri, the Mutazilah emerged as an Islamic sect. According to this claim Hasan al-Basri expelled the first followers of Mutazilah from his circle and thence the name "Mutazilah" came to mean, in a pejorative way, ‘breaking off from the generally accepted view of Muslims’. The Sunni scholars state that they have no hostile attitude towards the ‘the first Mutazilah Sympathizers" who remained objective and detached during the turbulent years of its emergence. Again the Sunni scholars blamed Mutazilah as "fatalist" and "slippery version of Havaric" and considered them as the Zoroastrian of Muslims. On the other hand, they also assert that İbn Omar and the famous Muslim scholar Hasan al-Basri had nothing to do with the sect’s leadership. Thus Sunni scholars have described and defined the name ‘Mutazilah’ well beyond their intentions. And consequently this has led to the unwanted meanings to be associated with name Mutazilah and to the blaming of its followers. In this article the deliberate attacks of Sunni scholars, most of whom were Ash’ari scholars, at the name, structure, in short at the spirit of Mutazilah in a totally prejudiced, deliberate, and conscious way have been determined.

The First Mutazilah ,

Mihne ,

Definition ,