Keysâniyye tarihinde nusaybin “haşebiyye devleti” döneminin aydınlatılması üzerine bazı düşünceler

Mesûdî’nin Mürûcu’z-Zeheb ve Zehebî’nin Tarihu’l-İslam gibi bazı kaynaklarda bize nakledildiği kadarıyla, Muhtar es-Sakafî’nin ölümünden sonra taraftarlarından yaklaşık 2000 atlı tarafından Nusaybin’de kurulan Haşebiyye Devleti, imam olarak Muhammed İbnü’l-Hanefiyye’yi kabul etmekte aynı zamanda İbn Hanefiyye’nin oğlu Hasan’ı da liderleri olarak benimsediler. Bu topluluk, önce liderleri Hasan’ın esir olarak alındığı Zübeyrîlerle savaştıklar, sonunda 71/690 Emevî halifesi Abdulmelik b. Mervân tarafından dağıtıldılar. Haşebiyye olarak isimlendirilen bu topluluğun Nusaybin’deki varlığı esnasında liderleri olan Hasan b. Muhammed el-Hanefiyye’nin, muhtemelen Kitâb el-İrcâ risâlesi de bu topluluk ile ilgili birinci derecede bir bilgi kaynağı hüviyetine hâiz bir muhtevâya sahip olmalıdır. Hasan b. Muhammed el-Hanefiyye onları bu risâlede Sebeiyye olarak nitelendirmektedir. 67/686’da Muhtar’ın ölümü ile 71/690’da Nusaybin’deki devletlerinin düşüşü arasındaki Muhtariyye veya Haşebiyye, Keysâniyye’nin Nusaybin aşaması olarak isimlendirilmektedir. Bu makale, Keysaniyye’nin bu dönemini ele almakta ve Keysaniyye tarihindeki fikrî ve siyâsî etkilerini aydınlatmaya çalışmaktadır.

Hasan b. Muhammed b.el-Hanefiyye ,

Nusaybin ,

Keysaniyye ,

Haşebiyye ,

Muhtariyye ,

Sebeiyye ,

Hasan b.Muhammed b.Hanefiyya ,

Nişibin ,

Kaysaniyya ,

Haşabiyya state, as far as the available sources (transmitted by Mas’udi, Muruj al -dahahab and al-Dahahabi,Tarik al-İslam) tell us, was founded in Nişibin by some adherents of al-Mukhtar after his death, at one time countıng about 2000 horsemen. İts declared İmam was Muhammed İbn al-Hanefiyya, and his son Hasan was its leader at one time. it was fought by the Zubayrids at first and was finally defeated by ‘Abdalmalik b.Marwan in 71/690. Hasan b. Muhammed b. Hanefiyya was their own contemporary, living in Nişibin during the state of the Haşabiyya, and being a source of information as an eye-witnes at the Kitab al-İrja’of al-Hasan b. Muhammed b. Hanefiyya. At the Kitab al-İrja’, Hasan b. Muhammed b. Hanefiyya labeled them Saba’iyya. Mukhtariyya or Haşabiyya between the death of al-Mukhtâr in 67/686 and the fall of their satate in Nişibin in 71/690 would have been called stage of Nişibin of Kaysaniyya. This study focuses to Nişibin period of Kaysaniyya. Furthermore, the paper aims to show the ideal and political effects on the Kaysaniyya history.

Haşabiyya ,

Mukhtariyya ,

Saba’iyya ,