Divân-i mezalim’den ombudsmanliğa: kamu denetçiliğinin tarihî arka plani

Yazarlar :

Yasin KURBAN ,

Yazar kurumları :

Muş Alparslan Üniversitesi, İİBF Kamu Yönetimi Bölümü¹

Görüntülenme :

1098

DOI :

Özet Türkçe :

Demokratikleşme ve kamu yönetimi bağlamında söylenmesi gerekenlerin başında devlet sistemlerinin daha demokratik ve şeffaf yönetim tarzlarını nasıl hayata geçirecekleri problemi yer almaktadır. Hesap verilebilirlik, adalet, yerindelik, maslahata uygunluk gibi kavramların günümüzde yoğunluklu olarak tartışılmasının ana gerekçesi bu gerçeğe işaret etmektedir. Hukuk devleti kavramının bir zorunluluğu olan iyi yönetim/yönetişim (good governance) anlayışını hayata geçirebilmek için tarihten günümüze çeşitli kurumlar oluşturulmuştur. Bunlardan biri de günümüzde “ombudsmanlık” olarak bilinen kamu denetçiliğidir. Eski devlet sistemleri ve özellikle İslam medeniyeti incelendiğinde bu kurumun örneklerine çok daha önceden rastlanmaktadır. Öyle ki İslam toplumlarında var olan “divân-ı mezâlim”, “muhtesiplik” vb. kurumlar incelendiğinde bunların bir nevi şikâyetleri inceleme ve çözüme kavuşturma kurulu şeklinde çalıştıkları ve kamu denetçiliği kurumunun öncüleri oldukları söylenebilir. Bu çalışmada kamu denetçiliği kavramının içeriğinden hareketle İslam hukuk tarihinde var olan benzer kurumlarla olan ilişkisi ve bu bağlamda bu kurumun tarihi arka planı ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

Anahtar kelimeler :

Divân-ı Mezâlim ,

Ombudsmanlık ,

İslam Hukuk Tarihi ,

Demokratikleşme ,

Kamu Denetçiliği ,

Özet İngilizce :

At the beginning of the things that should be told within the context of democratization and public administration is that the problem of how state systems will implement a more democratic and transparent management style. Yet, the concepts such as accountability, fairness, improper use of discretionary power, the appropriateness affair are so much discussed today. There are some certain applications from past to today in order to actualize the good governance mentality which is must for the concept of state of law. One of these applications is government auditing which is known as ombudsman nowadays. When the old state systems and especially Islamic civilization is examined, it is seen that we have witnessed the first examples of this institution long before. So when the institutions like “divân -ı mezâlim”, “muhtesiplik” -official for public order-, etc. which have been in Islamic socities are examined, it can be safely said that these institutions are in a way working as the institutions of reviewing complaints and committee seek to remedy and the pioneers of the institution of ombudsman. In this study, taking into account the contents of the concept of ombudsman institutions, especially the relationship that exists on Islamic law with reference to the historical background of

Anahtar kelimeler :