Türkçede edilgenliğin belirtililik kayması açısından bazı görünümleri

İşlevsel Dilbilgisi çerçevesinde, Türkçedeki edilgenlik, Orhon Türkçesinden Çağdaş Türkçeye kadar olan dönemi kapsayan bir bütünceden yola çıkılarak incelendiğinde, temel edilgende Kılıcıyı gizleme, örtükleştirme gibi işlevlerin temel bir işlev olarak yer almadığı görülmektedir. Türkçede temel edilgen katılımcıların örtükleştirilmesine dayanan bir edilgenleştirmeden çok, olayın ön plana çıkartılıp Kılıcının önvarsayıldığı bir işlevi yansıtmaktadır. Yani, Türkçede edilgenleştirmenin katılımcı odaklı değil, olay odaklı olduğu söylenebilir; bu yüzden Kılıcının geri-itilmesi ve Kılıcı-olmayanın öne-çekilmesi edilgenleştirmeyi tetikleyen temel işlevler olarak yer almamaktadır. Olay odaklı edilgenleştirmenin temel işlev olmasına koşut olarak Türkçede tarafından öbekli edilgen ancak Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde görülmeye başlanmış, Çağdaş Türkçede bile temel bir yapı olacak kadar kullanım sıklığına ulaşmamıştır. Ayrıca, olay odaklı edilgenleştirme, edilgenleştirme sürecinde Kılıcının anlambilimsel özelliğini belirleyen etkenlerden biri olmuştur. Türkçedeki edilgenliğin ve edilgenleştirme sürecinde yer alan Kılıcıların tarihsel süreçte belirtililik kayması açısından bazı değişimler içerdiği de gözlenmiştir.

İşlevsel Dilbilgisi ,

Edilgenlik ,

Eşzamanlı Yaklaşım ,

Artzamanlı Yaklaşım ,

Belirtililik Kayması ,

When the period from Orkhon Turkish to Modern Turkish is studied within the framework of Functional Grammar, it has been observed that functions as omission or suppression of the Agent are not the basic functions of canonical passive. The canonical passive in Turkish, instead of resting on suppression of the participants, reflects a function that foregrounds the event itself and presupposes agentivity; that is, passivisation in Turkish seems not to be participant-oriented but event-oriented; therefore, the demotion of the agent and the promotion of non-agentive participant are not among the functions that trigger passivisation. In parallel with event-oriented passivisation being the canonical form, the tarafından phrase (by-phrase) passives had started to be seen since the Classical Ottoman Turkish era. The tarafından-phrase passive, does not have the frequency to be the canonical structure even in Modern Turkish. Again the event-oriented passivisation became one of the factors that influence the semantic features of the agent in the passivisation process. It has been observed that, in Turkish, the passivisation and the agents that take place in the passivisation process had been subject to certain alterations in terms of markedness shift.

Functional Grammar, ,

Passivisation, ,

Synchronic Perspective, ,

Diachronic Perspective, ,

Markedness Shift ,