Sistem parodileri ve dizgeselliğin çözülüşü: mikhail bakhtin’in françois rabelais okuması çerçevesinde ihsan oktay anar’ın muammalı folklorik yergisine eleştirel bir yaklaşım

Bu çalışmanın amacı, farklı tarihsel bağlam ve yazınsal geleneklere ait olan François Rabelais'in Gargantua (1534) adlı eseri ile İhsan Oktay Anar'ın Amat (2005) adlı romanının yergi unsurları kullanarak resmettikleri dönemlere ait anlam dizgeleri ve bunların yansıttığı toplumsal/metafizik hiyerarşileri benzer stratejiler aracılığı ile nasıl bozulmaya uğrattıklarını irdelemektir. Bu doğrultuda, Rus eleştirmen Mikhail Bakhtin'in Rabelais'in eserlerinde kendi tarihsel koşulları içerisinde özgün bir şekil bulmuş edebi yergi unsurlarına ilişkin ve belirli anlatı yapılarının işlevine dair gerçekleştirdiği eleştirel okumalar Anar'ın romanına uygulanacak inceleme yöntemine kaynaklık edecektir. Rabelais'in bir Rönesans dönemi yazarı olarak eleştirel amaçla kullandığı grotesk orta çağ gülmecesi formu ruhani ve kutsal olanın aksine maddi ve bedensel olanı belirginleştirir. Biçemini abartı, olağanüstü ve folklorik öğelerin bitimsiz dizileri etrafında şekillendiren Rabelais'in anlatı stratejisinin hedefinde katı anlam kalıplarını üreten sistemselliği çatlatmak yatar. Anar'ın postmodern anlatısı da içerdiği folklorik gülmece öğelerinin yanı sıra muamma dizileri, çizelgeler ve güvenilmez şecereler gibi çeşitlemeler ile hem dünyevi olana vurgu yapar hem de 17. yüzyıl Osmanlısının temel anlam ve nizam örüntülerinin altını oyar. Bu çalışma, özgül bağlamları farklı olan bu iki yergisel eserin benzeşen anlatı politikalarını ve bundan türeyen ideolojik yapılarını açımlamak için kullanacağı eleştirel terminolojiyi Mikhail Bakhtin'in roman söylemi, karnavalsı anlatı biçimleri ve halk mizahı geleneğine dair kaleme aldığı metinlere dayandıracaktır.

Yergi ,

Parodi ,

Folklor ,

Muamma Dizileri ,

Dilsel Katmanlaşma ,

Sistem ,

Hiyerarşi ,

Karnavalsı Anlatı ,

Grotesk ,

Kronotop ,

The aim of this study is to scrutinize how François Rabelais's Gargantua (1534) and İhsan Oktay Anar's Amat (2005), which belong to different historical contexts and literary traditions, disrupt the semantic systems and the related social/metaphysical hierarchies by using similar strategies via elements of satire, as reflected in the world pictures of the two works. In this respect, the Russian critic Mikhail Bakhtin's exegetic readings concerning the historically unique form of literary satire and the function of specific narrative structures in Rabelais's works are going to stand as the methodological sources for this critical reading of Anar's novel. Grotesque humour form of the Middle Ages that Rabelais, as a Renaissance writer, employs to create a critical framework, indeed, foregrounds the earthly and the corporeal contrary to the spiritual and the sacred. Rabelais's writing style, which is mainly shaped by the use of exaggeration, the supernatural and the almost infinite sequences of folkloric elements, aims to dissolve the systemic inflexibility that produces rigid semantic models. Likewise, in addition to the elements of folkloric humour, Anar's postmodern narrative both emphasizes the profane and subverts the substantial patterns of signification and order in the 17th century Ottoman period through the use of variations like enigma sequences, charts and dubious genealogies. This study is going to borrow its critical terminology from the Russian critic Mikhail Bakhtin's texts on the novelistic discourse, carnivalesque narratives and public humour in order to explicate that these two works share similar narrative politics and ideological structures, though specifically originating in different contexts.

Satire, ,

Parody, ,

Folklore, ,

Enigma Sequences, ,

Linguistic Stratification, ,

System, ,

Hierarchy, ,

Carnivalesque Narrative, ,

Grotesque, ,

Chronotope ,