Sovyet sisteminin çöküşünden tarihî ve evrensel dersler

Literatür taraması yanı sıra Dağıstan ve Gürcistan’da on yılı aşkın gerçekleştirilen gözlemlere dayanan bu çalışma; dünyanın en geniş, fakat en kısa ömürlü ve en kötü enkaz bırakan imparatorluklarından biri olan Sovyet sosyalist sisteminin çöküş sebeplerini incelemekte, alınması gereken tarihî ve evrensel dersleri araştırmaktadır. Çalışmada sistemin iktisadî tarihi ve yıkılışı özetlendikten sonra; çöküş sebepleri, dâhilî ve hâricî sebepler olarak iki kategoride ele alınmıştır. Sistemi ayakta tutması için oluşturulan ‘Sovyet insanı’ modelinin sistemi tahrip etmekten başka bir şey yapmadığı tesbit edilmiştir. Son olarak çöküşten alınması gereken tarihî ve evrensel derslere yer verilen çalışmada, sistemin teşebbüs hürriyetini tanımaması, onun en önemli çöküş sebebi olduğu sonucuna varılmıştır. Bununla beraber, şaşırtıcı bir paradoks olarak, bu hürriyet ortamını hazırlayan reform çabalarının Sovyet sisteminin sonunu getirdiği çelişkisine şahit olunmuştur. Bu paradokstan, teşebbüs özgürlüğü ve rekabetin olmadığı bir ekonomik sistemin ne ayakta kalması ne de sürdürülebilir bir kalkınmanın sağlanmasının mümkün olduğu sonucu çıkarılmıştır.