Sakk mecmualarının tarih araştırmalarında kay-nak olarak kullanılması üzerine bir deneme

Osmanlı mahkemelerinde görülen davalara ait kayıtların hangi kurallar çerçevesinde düzenleneceğini gösteren sakk mecmuaları hakkında yeterince çalışma yapıldığı söylenemez. Sakk mecmualarında yer alan belgeler, daha önce düzenlenmiş kadı sicillerinden seçildiği için bu mecmuaların birer şer’iyye sicili gibi değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu makalede Tokat’a ait bir sakk mecmuası incelenmiş, çeşitli kurum ve tarihsel olayların karşılaştırılması yoluyla belgelerin tarihleri belirlenmeye çalışılmıştır. Defterde bulunan kayıtların neredeyse tamamı XVII. Yüzyıldaki Tokat şehri ve çevresi hakkında çok çeşitli bilgiler içermektedir. Milli Kütüphane’de korunan Tokat şer’iyye sicillerinden ilkinin 1772 tarihli olması, mahkeme kayıtlarının bulunmadığı karanlık bir döneme ışık tutan bu mecmuanın önemini bir kat daha arttırmaktadır. Araştırmamızın temelini oluşturan sakk mecmuasında, Tokat’taki devlet kurumları, insan ilişkileri, camiler, medreseler, vakıflar, esnaf örgütleri, dönemin en tehlikeli hastalığı olan veba, şehirde önemli tahribata yol açmış olan yangınlar gibi pek çok konuda zengin malumat bu-lunmaktadır.