18. asır türkmen şairi azadi’nin türkmenlerin iktisadi ve toplumsal hayatına dair görüşleri

Azadi, Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılışından sonra merkezi bir devlet otoritesi altında siyasi birlik kuramayan; İran, Hive ve Buhara hanlarının idaresi altında dağınık hâlde yaşayan Türkmen boylarının bu kötü durumuna, özellikle de Nadir Şah'ın Türkmenlere saldırılarına şahit olmuştur. 18. asırda, Türkmen boyları Nadir Şah'ın baskınlarından kaçarak Karakum çölüne göçmek zorunda kalmış; mallarını ve mülklerini tamamen yitirerek yoksullaşmıştır. Azadi, Türkmenlerin maruz kaldığı bu siyasi ve iktisadi koşullar altında "Va'z–ı Âzâd (Bağımsızlık Konuşması)" adlı eserinde, Türkmen boylarını iktisadi çöküşten kurtaracak, Türkmenlerin refahını yükselterek barış ve rahatlık getirecek siyasi, toplumsal ve iktisadi hususiyetleri dile getirmiştir. Azadi, bu eseriyle Türkmen boyları arasındaki siyasi anlaşmazlıkların durdurulması; adaletli yöneticilerin idaresi altında Türkmen boylarının birleştirilmesi; tarım ve ticaretin düzene sokulması, halkın refahının yükseltilmesi, yoksulların durumunun iyileştirilmesi; varlıklı insanların yardımıyla sulama kanallarının, yolların, köprülerin yapılması; cehaletin yok edilmesi, gerçek ilim adamlarının yetiştirilmesi gibi toplumsal taleplere çözümler getirmeyi amaçlamıştır. Azadi, bu özgürlük çağrısıyla, Türkmenleri iktisadi ve toplumsal refaha ulaştıracak maddi koşulları dile getirmekle kalmamış; Türkmen boylarının merkezî bir siyasi otorite altında birleşmesine zemin hazırlayacak güçlü bir "toplumsal motivasyon"un oluşumuna yönelik önemli bir misyon yüklenmiştir. Bu çalışmada, esas olarak, Azadi'nin "Va'z–ı Âzâd" adlı eserinden hareketle, 18. asır Türkmen toprakları üzerinde varlığını sürdüren Türkmen boylarının toplumsal ve iktisadi meseleleri ile ünlü şairin bu meselelere karşı dile getirdiği görüşleri incelenmiştir.

Azadi ,

Türkmenler ,

İktisat ,

Toplum ,

Azadi witnessed a poor life standard of Turkmen people, who did not have an independent state under command control at the beginning of 18th century, and he experienced Nadir Shah's attacks to them. There were bad results of Nadir shah's raid. These were: Turkmen people had migrated to the Karakum desert; they lost their assets and faced poverty. Under difficult economic and political conditions, Azadi wrote a book named "Va'z–ı Âzâd" (Independence Speech). Azadi pointed out main principles of saving people from economic depression, improving welfare and reaching peace and high level of life standard. Azadi had demonstrated solutions of economic and political problems by writing "Va'z–ı Âzâd". Such as: to stop disagreement among people, to have fair administrators, to reform trade and agriculture sector, to improve welfare, to recover poverty, to construct roads, bridges, irrigation canals, to reach high level education. Azadi became an important figure of creating the social motivation to achieve the social and economical solutions to the problems of Turkmen people in 18th century.

Azadi, ,

Turkmens, ,

Economics, ,

Society ,