Xv. yüzyılda ümerâ vakıfları ve ankara’nın kentsel gelişimi

Arastırmanın Temelleri: Osmanlı klasik dönem sehirlerinin gelistirilmesi ve yenilenmesinde vakıf müesseseleri önemli rolü oynamıstır. Bu itibarla özellikle sultan ve askerî sınıf(ulema, ümerâ) mensuplarının kurdugu vakıflar, sehircilik açısından büyük bir boslugu doldurmustur. Osmanlı sehirlerinde bir bölgenin temel yapı ihtiyaçlarının tespit edilmesinden sonra, orada yapılacak vakıf yatırımına ya padisah veya diger hanedan mensupları, ya da imparatorlugun askerî sınıf mensupları aracılık etmistir. Arastırmanın Amacı: XV. yüzyılda Ankara sehir merkezinde askerî sınıfa mensup kisilerin tesis ettikleri vakıfların, Osmanlı klasik dönem sehirciligi için ne anlam ifade ettigi sorusuna cevap arayacaktır. XV. yüzyıl boyunca Ankara’da kurulan ümerâ vakıflarının hem sayıca fazla olması, hem de vakıf yapılarının fizikî görünüm açısından abidevî eserler olarak dikkat çekmesi, bu yüzyılı ön plana çıkarmaktadır. Veri kaynakları: Ankara Ser’iye Sicilleri, Muhasebe Defteri, Evkaf Defteri, Nezaret Öncesi Evkaf Defterleri ve Basmuhasebe Tasnifi Defteri. Ana tartısma: Klasik dönemde kurulan müesseseler, sosyal ve meslekî açıdan askerî ve reaya vakıfları olarak sınıflandırılmaktadır. Bu çalısmada, askerî sınıfın üyelerinden biri olan ümera/ehl-i örfün Ankara’daki vakıflarının Osmanlı sehirciligine yaptıgı katkı üzerinde durulacaktır. Sonuçlar: XV. yüzyılın ilk yarısında Ankara’da kurulan ümerâ vakıfları daha çok toplumun genel ihtiyaçlarını karsılamaya yöneliktir. Bu tür yapıların basında hamamlar, camiler, mescitler ve imaret gelmektedir. XV. yüzyılın ikinci yarısında yani II. Mehmed’in hükümdarlıgı sırasında Ankara’da olusturulan ümerâ vakıfları ise, sehirde öteden beri var olan sof ticaretinin kentsel alt yapısının gelistirilmesine yöneliktir. Bu devirde sehir merkezinde bedesten, han, kervansaray ve softan üretilen çesitli ürünlerin satıldıgı farklı bransta çalısan çarsılar meydana getirilmistir. Osmanlı ümerasının çarsı merkezinde tesis ettigi yan yana sıralanmıs yapıları sayesinde, ticarî kesimin hem alt yapısı gelistirilmis, hem de daha sonra bölgede kurulacak olan yeni binaların belli bir güzergâh boyunca kurulmasına zemin hazırlamıstır.

Osmanlı ,

Vakıf ,

Ümerâ ,

Ankara ,

Kentsel Gelişim ,

Ottoman ,

Waqf ,

Bases of Research: The waqfs played an important role in the development and renewal of the classical period cities of the Ottoman Empire. In this respect, especially the waqfs founded by the sultan and the members of the military class (ulema, umera) filled a big gap with regard to the urbanism. After determining the basic construction requirements of a region in Ottoman cities, the Padisah or other members of the noble family or the members of the military class of the Empire mediated the foundational investments in that region. Purpose of the Research: This study will search for an answer to the question of what the waqfs made by the lords and pashas who are the members of the military class in the centre of Ankara meant in the XV century for the classical period urbanism of Ottoman Empire. That the waqfs of umera founded in Ankara during the XVth century are abundant, and that they are monumental buildings with regard to their physical appearances come into the prominence. Resources of Data: Sharia Court Registers of Ankara, Registers of Accounts, Register of Pious Foundations(Ewkaf), Registers of Foundations before the Period of [the Foundation of Ewkaf] Ministry, Registers of [the bureau of] Chief Accounting Classifications.Main Discussion: The institutions founded in the classical period are classified as the military and people’s waqfs in social and professional terms. In this study, the contribution of the waqfs of umera/executive officials which is a member of the military class in Ankara to the Ottoman urbanism. Conclusion: The umera waqfs founded in Ankara in the second half of the XVth. century were generally for responding to the general needs of the society. Foremost among these comes the Turkish baths, mosques, prayer rooms, imaret. In the second half of the XVth century, i.e. during the sovereignty of Mehmet II, the umera waqfs founded in Ankara were to develop the urban infrastructure of the mohair trade which had continued from the past. In this period, there were covered bazaars, khans, caravanserais, and shops in various fields where different kinds of products made off mohair are sold in the city centre. Thanks to the successive structures constructed in the city centre by the Ottoman umera, both the infrastructure of the trade class developed and the groundwork for the new buildings to be constructed in the regions were built on a certain destination was also laid.

Umera ,

Ankara ,

Urban Development ,