2019 Makale özeti ve diğer detaylar.
Göktürk Yazıtları, Türk dili ve edebiyatı için olduğu kadar Türk kültürü için de büyük önem taşımaktadır. Göktürk Yazıtları’nın Vilhelm Thomsen tarafından okunuşundan bugüne kadar yazıtlar üzerinde birçok çalışma yapılmıştır. Thomsen ve Radloff ile başlayan okuma ve anlamlandırma çalışmaları günümüze kadar devam etmiş, gerek yerli ve gerekse yabancı Türkologlar tarafından yazıtlar üzerine müstakil metin neşirleri yapılmış, çeşitli okuma ve anlamlandırma denemeleri gerçekleştirilmiştir. Bu yöndeki çalışmalar günümüzde de devam etmektedir. Bu çalışmalarla yazıtlardaki birçok mesele çözüme kavuşmuş ve kavuşmaktadır. Özellikle yazıtların anlamlandırılması çalışmaları, taşlardaki dilin anlam zenginliğinin ortaya konulması açısından son derece önemlidir. Çünkü bir sözcüğün ifade ettiği kavramların çeşitliliği, o sözcüğün ait olduğu dilin eski ve köklü bir dil olduğunu gösterir. Tu-yu-hun kavmi Kuzey Tibet kavimlerinden Moğol asıllı bir kavimdir. Türk-Tu-yu-hun ilişkilerinin çok eski zamanlara dayandığı tahmin edilektedir. Kuzey Tibet tarih ve kültürü, Türk tarihi ile ilgili yapılacak çalışmalarda önemli rol oynayabilecek bir referans noktasıdır. Ancak VII. asırdan önce bu ilişkiyi gösteren herhangi bir tarihî kaynak mevcut değildir. Bu çalışmada hususiyle Kül Tigin yazıtının kuzeydoğu yüzünde yer alan ‘tuy(u)g(u)n’ ve güneybatı yüzünde yer alan ‘tuy(u)g(u)t’ sözcükleri üzerinde durulacaktır. Nitekim Kül Tigin yazıtında kuzeydoğu yüzünde yer alan ‘tuy(u)g(u)n’ ve güneybatı yüzünde yer alan ‘tuy(u)g(u)t’ sözcükleri alan uzmanları tarafından farklı okunan ve farklı anlamlandırılan sözcüklerdendir. Bu makalede, bu sözcüklerin Kuzey Tibet kavimlerinden Tu-yu-hun kavim adı ile ilgili olduğu savunulacaktır. Çalışmayla elde edilen tespitler, değerlendirme ve sonuç bölümünde maddeler hâlinde verilecektir.
Göktürk Inscriptions have a crucial importance not only for the Turkish language and literature, but also for Turkish culture. There have been so many studies on Göktürk Inscriptions since its being read by Vilhelm Thomsen. The studies on reading and meaning that started with Thomsen and Radloff have been continuing to these days, self-contained text publications on the inscriptions have been done by domestic and foreign Turcologists, various reading and meaning trials have been done. With these studies so many issues in the inscriptions have been solved and continue. Especially, the meaning studies have a crucial importance from the point of revealing the richness of language’s meaning. Because, the diversity of notions that a word defines proves the language’s -the word belonging to- being ancient and deep rooted. The Tu-yu-hun tribe from Northern Tibetan Tribes are one tribe of the Mongol origin. It is believed that Turkish-Tu-yu-hun relations go far back in the history. Northern Tibetan history and culture is one of the important reference that could lead the deeper research about the Turkish history. However, there is no source available to prove the relation before the 7th Century. In this article especially, argue on the words ‘tuyugut’ in south-west side and ‘tuyugun’ in the north-east side of Kül Tigin inscription. Thus, this words written on the ‘tuyugut’ in south-west ide and ‘tuyugun’ in the north-east side of the Kül Tigin inscription is two of the words that is read and interpreted s differently by scholars who are experts in the field. This article; it is indicated that a connection between the words in Kül Tigin inscription with the name of Tu-yu-hun tribe from Northern Tibetan tribes will be established. In the evaluation and conclusion section; the determinations revealed through the study will be presented as articled.
1