Nizami gəncəvinin «yeddi gözəl» poemasında kamilləşmə modelinin şərhi

Nizami yaradıclığında, o cümlədən "Yeddi gözəl" poemasında təsəvvüfi motivləri geniş şəkildə müşahidə olunur. Lakin bu motivlərdən istifadə şairin yaradıcılığını bütöv şəkildə təsəvvüfi-irvani görüşlərin təcəssümü hesab etməyə imkan vermir. Ona görə ki, Nizami görkəmli mütəfəkkir filosof idi. Bütün tədqiqatçıların təsdiq etdiyi kimi, XII əsr Şərq və Azərbaycan intibahını yaradan və onun bütün ideya-estetik ağırlığını çiyinlərində daşıyan Nizamini özünəqədərki mədəni irsin bütün mütərəqqi ideyaları cəlb etsə də, o öz yaradıcılığında məqbul bildiyi ideyalardan istifadə edirdi. Sufizm də özünün mütərəqqi ideya və motivləri ilə Nizami üçün cəlbedici fikir qaynağı idi. Şair bu qaynağa biganə qalmamış, sufi ideya və motivlərindən istifadə etmişdir. Lakin müşahidələr göstərir ki, Nizami sufizmdən yaradıcı şəkildə istifadə etmişdir. Yəni süfi görüşləri ona öz ideyalarıını vermək üçün bir vasitə rolunu oynamış, şair heç vaxt sufi ideyalarının tam təsiri altına düşməmişdir. «Xəmsə»də təsəvvüfdən istifadənin əsərdən-əsərə fərqli şəkildə təqdim olunması, sonuncu poemada – «İsgəndərnamə»də Nizaminin artıq sufizmdən, demək olar ki, yerli-dibli istifadə etməməsi də sənətkarın sufizmə yaradıcı yanaşdığını göstərir.

Nizami ,

Təsəvvüf ,

“Yeddi gözəl” ,

Sufizm ,

Kamilləşmə modeli ,

В творчестве Низами, в том числе в его поэме «Семь красавиц», тасаввуфские мотивы наблюдаются в большом количестве. Тем не менее, использование этих мотивов не позволяют считать творчество поэта в целом воплощением тасаввуфских, ирфанских воззрений. Низами был выдающимся философом мыслителем. Как подтверждают труды исследователей, Низами, заложивший начало восточному Возрождению и взявший на себя его идейно-эстетическую ношу, вобрав в себя передовые идеи культурного наследия предшествующих эпох, использовал в своем творчестве те идеи, которые считал приемлемыми. Суфизм своим передовыми идеями и мотивами также являлся для Низами привлекательным философским источником. Поэт не остался равнодушным к этому глубокому источнику, широко использовал суфийские идеи и мотивы. Тем не менее, наблюдения показывают, что Низами использовал суфизм творчески. Иными словами, суфийские взгляды служили для него средством для передачи собственных идей, он никогда не оказывался полностью под воздействием суфийских идей. То, что в «Хамсе» Низами использует тасаввуф в каждой поэме по-разному, а в последней поэме - «Искендернаме», можно сказать, вовсе не использует его, свидетельствует о творческом подходе поэта к суфизму.

Низами, ,

«Семь Красавиц», ,

Тасаввуф, ,

Суфизм, ,

Модель Совершенствования ,