Akılcılık bağlamında iki aydınlanma geleneği: fransız aydınlanması versus iskoç aydınlanması

Aydınlanma homojen bir yapıya sahip değildir; müşterek çıkış noktalan ve karşılıklı etkileşimlerine rağmen, birbirinden farklı çeşitli düşünce geleneklerini içermektedir. Değişik açılardan çeşitli farklılıklara sahip olan Fransız ve İskoç Aydınlanması, temsil edici nitelikleri itibariyle bu aynmın en çok açığa çıktığı iki Aydınlanma geleneğini oluşturmaktadır. Bu çalışma, çok çeşitli açılardan karşılaştınlmalan mümkün olan bu iki Aydınlanma geleneğini, akıl ve akılcılık anlayışlan bakımından ele almaktadır. Fransız Aydınlanması'nın akılcılığı, David Hume, Adam Smith ve Adam Ferguson gibi İskoç Aydınlanması düşünürlerinin ellerinde sert eleştirilere maruz kalmaktadır. Farklı akıl anlayışlan, iki Aydınlanma geleneğinin sosyal ve siyasal t~ori açısından da farklı sonuçlara ulaşmasına yol açmaktadır. Bir diğer ifadeyle, bilgi kuramı ve moral felsefede aklın konumu ve niteliği, sosyal ve siyasal alandaki farklı varsayımlarla bütünleşmektedir.

Aydınlanma ,

akıl ,

akılcılık ,

Fransız Aydınlanması ,

İskoç Aydınlanması ,

akıl eleştirisi ,

Enlightenment ,

reason ,

rationalism ,

The Enlightenment is not a homogeneous construction; it contains various traditions of thought which are different from each other in spite of their common starting points and reciprocal interactions. French and Scottish Enlightenments which have a great many differences in point of views that diselose this distinction in respect to their representative peculiarities. This artiele investigates these two Enlightenment traditions that can be compared by focusing on their conception of reason and rationalism. Rationalism of the French Enlightenment is exposed to fierce critique by Scottish Enlightenment thinkers as David Hume, Adam Smith and Adam Ferguson. Their different understandings of reason cause different conclusions with respect to social and political theories of two Enlightenment traditions. hı other words, the place and the quality of reason in epistemology and moral philosophy corresponds with different assumptions in social and political spheres.

French Enlightenment ,

Scottish Enlightenment ,

critique of reason ,