Polyphemos ve depegöz hikâyelerinde canlıların tasnifi

Dede Korkut kitabında yer alan Depegöz hikâyesi ile Odysseia'nın Polyphemos hikâyesi arasında XIX. yüzyıl başlarında keşfedilen benzerlik, zamanla yüzlerce başka benzer hikâyeyi de içerecek ilginç bir tartışma başlatır. Ancak, bu tartışmadaki hâkim tutum, ilgili hikâyelerin tarihselliğini pek de önemsemeyen naif bir karşılaştırmacılıktır. Dolayısıyla bu yazı, öncelikle, Depegöz metninin yorumlanış tarihi ve tarzını tartışmakta, sonra metin çözümlemesine geçmektedir. Yazıda önerilen alternatif okuma tarzı, Polyphemos ve Depegöz hikâyelerinin izlek ortaklıkları üzerinde durmaktadır. Getirilen çözümleme, iki metin arasındaki bariz bir izlek sürekliliği, "canlılar tasnifi" izleği üzerine kuruludur. Bu inceleme, hem Depegöz hikâyesinin asıl – yani dönemindeki– okuruyla arasına nasıl bir dünyevi etik tasa koymuş olabileceği, hem de Polyphemos hikâyesi ve Odysseia'yla nasıl bir gerçek –tarihi– ilişki kurmuş olabileceği konusunda birtakım çıkarımlara varmayı hedeflemektedir.

Dede Korkut ,

Depegöz ,

Odysseia ,

Polyphemos ,

Karşılaştırmalı Halkbilim ,

Etik ,

The certain similarity between the Depegoz story of The Book of Dede Korkut and the Polyphemus episode of Odyssey was discovered in the beginning of XIX th century and this discovery launched a discussion. In course of time the scope of discussion has expanded with the involvement of hundreds of similar stories. But the prevailing approach in this comparative discussion remained extremely ahistorical. Therefore this article tries to scrutinize the interpretation history of the Depegoz story first, and then offers an analysis of this story. This analysis bases on the common theme of "the classification of living beings" which characterizes both texts. The aim of this analysis is to supply some arguments on the original ethical concerns of the Depegoz story and its possible historical connection with the Odyssey.

Dede Korkut, ,

Depegoz, ,

Odyssey, ,

Polyphemus, ,

Comparative Folklore, ,

Ethics ,