Ingiltere’nin doğu (şark) politikasi (1882-1914)

Bugün Orta Doğu olarak adlandırılan bölgenin stratejik konumu, yeraltı zenginlikleri dolayısıyla tarih boyunca büyük devletlerin ilgisini çekmiş; dolayısıyla da bölge zenginliklerine tek basına sahip olmak isteyen güçlerin çıkar mücadelesine sahne olmuştur. Bu mücadele 1815 yılında düzenlenen Viyana Kongresi esnasında Çar Alexandre tarafından Sark Meselesi olarak adlandırılmış ve Birinci Dünya Savası’na kadar da bu isimle anılmaya devam edilmiştir. Bu bölgeye sahip olmak isteyen emperyalist güçlerin basında İngiltere yer almaktadır. İngiltere, 1878’de Kıbrıs’ı, 1882 yılında ise Mısır’ı işgal ederek Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma ilkesine dayanan Doğu (Sark) politikasını terk ettiğini açıkça göstermiştir. 1882–1914 yılları arasında İngiltere, Orta Doğuya hâkim olabilmek için yer yer Osmanlı’da ortaya çıkan ayrılıkçı hareketlere destek vermiş, onlara her türlü imkânı sağlamıştır. Bölgedeki milliyetçilik duygularını körüklemek, Orta Doğuda Osmanlı hâkimiyetini ortadan kaldırmak için İngiliz hükümeti, sistemli bir şekilde çalışmıştır. İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na bağlı olarak bölgede pek çok misyoner, diplomat, uzman ve din adamı faaliyet göstermiş, bölgede meydana gelen değişmelerin İngiliz hükümetinin izlediği politikaya uygun hale getirmeye çalışmışlardır. Çalışmamızda, İngiliz arşiv belgelerinden de yararlanılarak Mısır’ın işgalinden Birinci Dünya Savası’na uzanan süreçte İngiltere’nin Doğu (Sark) politikası ve bu politikanın Türkiye’ye etkisi üzerinde durulacaktır.

Orta Doğu ,

Doğu (Şark) Meselesi ,

İngiltere ,

Osmanlı ,

Mısır ,

n our days calling as a “Middle East” area, regarding its strategic location, historical and underground richness, along the history the Middle East has drown big countries attention; so the region has been a conflict area of the big powers who desire possession of the Middle East on their own. This conflict has been classify as a “East Question” at Vienna Congress in 1815 by Czar Alexandre and until First World War has been continued to using this name. Following the inauguration of Suez Canal in 1869 by France by the permission of Ottoman government, the British Empire through the invasion of Cyrus in 1878 and Egpt in 1882, plainly demonstrated its dismissal of East policy resting upon the principle of Otoman territorial integrity. Between 1882 and 1914, The British Empire wanted to trow out the Ottoman, so the government systematically gave a boost to seperatist movements in the Ottoman Empire. British Foreign Office sent lots of diplomats, missionaries, specialists and clergymen to the Middle East to follow the political activities about this area and try to change it on behalf of the British goverment policy. This study, based on documents retrieved from “UK National Archives”, focuses on the importance and effect on the Ottoman of the British East policy from the Egypt’s occupation to the First World War.

Middle East, ,

East Question, ,

Britain, ,

Otoman, ,

Egypt ,