“bir şeyde yardım ve yarış etmek”; -(i)ş-, -(u)ş- eki

–(I)ş-/-(U)ş- eki DLT’de 93 tanesi geçişli, 34 tanesi de geçişsiz olmak üzere 127 fiilde “yardım ve yarış etmek” manasında geçmektedir. DLT’de “yardım ve yarış etmek” manası da dahil bu ekin getirildiği fiil sayısı 342’dir. Şu halde Kaşgarlı Mahmut muazzam eseri DLT’de bu eki alan fiillerin yaklaşık %37’sine “yardım ve yarış etmek” anlamını vermiştir ki bu da ekin böyle bir anlama sahip olup olmadığını irdeleme, başka eserlerle mukayese etme zaruretini doğurmaktadır. Kaşgarlı Mahmut’un 127 fiilde eki bu anlamıyla açıklaması bir yana, –(I)ş-/-(U)ş- ekinin, bizatihi yarış- fiilinde de geçiyor olması, işteşlik ekinin “bir şeyde yardım ve yarış etme” anlamın dikkatle tedkik edilmesi gereğini ortaya koymuştur. Bu yaznının amacı, DLT başta olmak üzere tarihi ve çağdaş şivelerdeki diğer gramer ve lugatleri, telif ve tercüme eserleri göz önünde bulundurarak ekin “yardım ve yarış etmek” anlamını sorgulamaktır.

“Yardım ve yarış etmek” ,

işteşlik ,

İşteşlik eki ,

Yarış ,

Yardım ,

–(I)ş-/-(U)ş- ,

Turkish language ,

Morphology ,

Verb ,

Word forming suffixes ,

This study reviews the usage of the suffix -(I)ş-, -(U)ş- in Old Turkish and modern Turkic languages in verb which mean "to help and compete in doing something". The study lists 127 verbs with this meaning in Divanu Lugati’t-Türk of Kaşgarlı Mahmut, and quotes the context in which these verbs are used. Further examples are given from modern Turkic languages. 

Reciprocity. ,